Waar willen wij over 25 jaar zijn in de Zorgsector? Dat was en is de vraagstelling vanuit het project Our Common Future 2.0, georganiseerd door Jan Jonker van de Radboud Universiteit Nijmegen. Onderstaand mijn bijdrage in enigszins aangepaste vorm en in drie delen. De economische en financiële crisis laten zien dat men anders kan, als het moet, maar ook dat de schokbewegingen deel zijn van een evolutionair proces. Dat zal in de zorg niet anders zijn. Toch pleit ik en geef ik handvatten voor een doorbraak.

Waarom is preventie noodzakelijk? Wat is de relevantie ervan?

De behoefte aan een inspirerende, bemoedigende en perspectief biedende realistische visie neemt toe. Men wil geen maatschappij die verstrikt is geraakt in het korte termijn denken en een gejaagd leven in de waan van de dag, week, maand of kwartaal. Men is niet tevreden over het eigen leven, en/of niet over de maatschappij en de wereld waarin we leven. Men voelt zich in toenemende mate machteloos, moedeloos en onveilig, hetgeen zich uit in somatische en psychosociale, relationele en spirituele problemen en klachten en resulteert in een toenemend beroep op zorg. Er is een toenemende behoefte aan een visie waarin alle maatschappelijke disciplines zich kunnen herkennen en die men gezamenlijk kan realiseren.

De omslag in de afgelopen decennia van een zorgstelsel met veel overheidsinvloed en gestuurd vanuit de aanbodkant naar een stelsel met marktwerking en gestuurd door de vraag leidt tot veel onrust, onvrede en onzekerheid. De solidariteit neemt af en er wordt een indringender beroep gedaan op de individuele verantwoordelijkheid. Er ontstaan fricties en machtsstrijd tussen belanghebbenden: overheid, verzekeraars, zorgaanbieders en zorgvragers. Doordat een veelheid aan diverse informatie o.a. via internet steeds beter beschikbaar is voor de zorgvragers worden die kritischer. De diversiteit, hoeveelheid en intensiteit van het aanbod vanuit het alternatieve circuit is enorm toegenomen in de afgelopen decennia. Zowel in het reguliere als het alternatieve circuit zijn en worden er veel fouten gemaakt en is er kaf onder het koren. Het reguliere circuit is daarbij echter veel beter controleerbaar en gereguleerd en heeft een machtspositie. Het niet gebruik maken van professionele en goed werkende alternatieve hulpverlening en het niet – daar waar mogelijk en zinvol – integreren van de reguliere en alternatieve hulpverlening leidt tot onnodig gebruik van zorg en onnodige kosten. In de huidige economische situatie en door een toename in de komende decennia van zorgbehoefte, o.a. door de vergrijzing en onvoldoende beschikbaarheid van gekwalificeerd personeel, is het van cruciaal belang dat de kosten in de hand worden gehouden. Effectieve en efficiënte preventie leidt tot een essentiële en grote kostenbesparing in de zorg en vermindert het beroep op zorg optimaal. De noodzaak tot en de relevantie van preventie is onbetwistbaar vanuit het belang van een gezonde bevolking en het komen tot een zorgstelsel op basis van een realistische vraag en, niet minimale, maar optimale kosten.

Waarom is het tot nu toe niet gelukt? Wat houdt ons tegen?

Preventie betekent het voorkomen, het opsporen en vroegtijdig onderkennen en bestrijden van ziekten en het voorkomen van invaliditeit. Tot nu toe is er wel, maar te weinig, aandacht geweest voor preventie op fysiek en sociaal niveau, maar niet of nauwelijks op emotioneel, mentaal, relationeel en spiritueel niveau. De reden daarvan is dat men zich met name richt op de buitenkant en wat zichtbaar, meetbaar en verifieerbaar is. Preventie wordt tegengehouden door partijen die geen belang hebben bij preventie, zoals zorgaanbieders en de farmaceutische industrie. Ook verzekeraars hebben niet altijd belang bij preventie. Ook de overheid heeft er deels geen belang bij. Gok-, drank-, rook- en drugsverslaving leveren de schatkist bijvoorbeeld geld op (BTW). En menig individu neemt diens verantwoordelijkheid niet door een onverantwoorde, ongezonde en/of onverschillige leefwijze. Veroorzaakt door de schijnpersoonlijkheid en de daaruit voortvloeiende afhankelijkheidsneiging en het slachtoffergedrag. Psychologische en levensbeschouwelijke aspecten van ons mens zijn houden preventie tegen. Ik verklaar dit in de door mij geïntroduceerde bewustwordingspsychologie, mede aan de hand van het door mij ontwikkelde mensmodel. Financiële belangen en gebrek aan integriteit, plichts- en normbesef, aan individueel en collectief verantwoordelijkheidsgevoel, beschaving en zelfrespect en gebrek aan respect voor de ander en onze omgeving houden ons tegen. Er is onvoldoende bewustzijn omtrent de oorzaken en gevolgen en de effecten op onze gezondheid op alle zes genoemde kwaliteitsniveaus van leven en van hun onderlinge beïnvloeding! Daardoor blijven kansen en mogelijkheden ten aanzien van preventie onbenut.

Hierna volgt het tweede deel waarin ik mijn visie en een oplossingsrichting aangeef.
Reacties zijn van harte welkom.