Het is nu alweer acht jaar geleden dat Pim Fortuyn vermoord werd. Vanmorgen schreef Wim Boevink een mooie column over mijn interview met Pim Fortuyn destijds in het Dagblad Trouw: Van Pim, God en Arie – http://bit.ly/a63IcT. Welke lessen konden en kunnen politici en burgers leren uit de moord op Pim Fortuyn en uit de reacties op de val van het kabinet begin dit jaar? Hoe gaan we de verkiezingen straks bepalen?

Kiezers willen serieus genomen worden

Politici kunnen hieruit leren dat de kiezers serieus genomen willen worden en men de laatste jaren niet meer om hen heen kan. In Nederland is er een kleine doorbraak gekomen in de arrogantie van de macht bij de komst van Pim Fortuyn. De reactie van diverse politieke leiders is destijds breed uitgemeten in de media en de ommekeer kwam. De laatste jaren is er de opkomst van populistische partijen, met een verontrustende toename van oppervlakkige en manipulerende oordeelsvorming. Hoezeer we ons ook ongerust kunnen maken over de ongenuanceerde, polariserende en populistische oneliners en andere uitingen van sommige politici, en het feit dat een aantal politici daar stemmen mee trekken, het laat zien dat de kiezer mondiger wordt en diens stem gehoord wil worden.

Politici die luisteren worden gewaardeerd. Zij die niet luisteren niet

Sinds de komst van Pim Fortuyn is het Nederlandse politieke landschap veranderd. Politici hebben de boodschap meegekregen, dat ze naar de burger dienen te luisteren. Luisteren? De vraag is wat de meeste politici en burgers daaronder verstaan. Betekent luisteren dat je de ander selectief en deels beluistert, om vervolgens te zorgen dat de ander doet wat jij wilt en jij je zin krijgt? Alhoewel politici over de betrouwbaarheid en geloofwaardigheid van de burger ook wel het een en ander kunnen zeggen, gaat het nu om de politici. Vele burgers hebben geen vertrouwen (meer) in politici, politieke partijen en de politiek. Hoe kwam dat?

De afgelopen kabinetperiodes kenmerkten zich door zichtbare instabiliteit van diverse politieke partijen. Ze waren zelf de weg kwijt ten aanzien van waarden, normen, respect, waarachtigheid, zuiverheid en geloofwaardigheid en daardoor niet meer in staat om effectief en fatsoenlijk te communiceren. Met als gevolg vluchten in vooruitschuiven van problemen en veel politieke, wollige wartaal, waar een respectabel en fatsoenlijk mens geen touw aan kon vastknopen. Verstrikt in voorkomen van gezichtsverlies, opiniepeilingen en angst voor stemmenverlies. Draaikonterij maakt politiek altijd ongeloofwaardig, maar het is de afgelopen jaren kamerbreed manifester te worden. De individuele geldingsdrang is ook in de politiek toegeslagen, met individuele politici die spoeddebatten aanvroegen om zichzelf te profileren. Een spoeddebat kan uiterst zinvol zijn, maar als het voortkomt uit egotripperij dan is het respectloze en onverantwoordelijke tijd- en geldverspilling. Met nadruk gesteld: Het goede en de goeden onder hen niet te na gesproken.

Politici kunnen er dus hopelijk ook uit leren dat ze niet voor hun eigen belang of partijbelang moeten gaan, maar de hand in eigen boezem moeten steken en het algemene belang en het Europese belang behoren te dienen. De wijze waarop wij mensen vanuit onze schijn en oneigenlijke machtswil en eigenbelang met elkaar omgaan en niet naar elkaar luisteren, toont aan welk een lange weg we als mensheid nog te gaan hebben, voordat we tot meer gemeenschapszin en overstijging van het eigenbelang zijn gekomen.

Het politieke vak is een zeer eerbaar en respectabel beroep en mensen die het landsbelang daarin willen dienen verdienen alle respect. Maar Noblesse Oblige! Als ze alleen maar vanuit hun schijnpersoonlijkheid voor het eigen belang en het partijbelang gaan en voor oneigenlijke macht en zich schuldig maken aan (kiezers)bedrog – en die politici zijn er helaas – krijgen ze de burgers met het stemgedrag dat ze verdienen. Het is te hopen dat een aantal politici hun arrogantie en zelfgenoegzaamheid afleggen en eens echt gaan luisteren. En dat de kiezers meer oog krijgen voor het algemeen belang, voor diepgang en nuancering en de gevolgen voor de lange termijn.

Bewust kiezen

Als we allemaal te rade gaan bij onszelf over onze hoofd-, bij- en schijnmotieven ten aanzien van ons (stem)gedrag, dan komt het hopelijk tot een steeds bewustere keuze voor een Europese eenheid in verscheidenheid, voor een milieu-verantwoorde politiek en voor een multiculturele samenleving met wederzijds respect voor elkaar. Met menswaardige aandacht voor en actie op het gebied van de mensenrechten en de millenniumdoelen en een economie die welvaart en welzijn biedt voor eenieder.

Ik ben benieuwd naar de weg die nu bewandeld wordt. Er is aanleiding en reden genoeg om de politiek nauwlettend(er) te volgen. Dan kunnen we bewuster en daardoor beter een bijdrage leveren aan het tot stand brengen van een wereld waarin eigen belang en collectief belang optimaal hand in hand gaan.

Dames en heren politici: Geloofwaardigheid en herstel van vertrouwen begint bij uzelf als individu en vervolgens als partij. Dat betekent dus zelfinzicht en teaminzicht. Premier Balkenende vond “De mens in de 21e eeuw” een inspirerend boek. Ik heb de afgelopen jaren echter niet gemerkt dat het werd toegepast. Training en/of coaching in luisteren is een waardevolle investering, die zich in stemmen terugvertaalt.

Welke politicus, ambtenaar, bestuurder, kiezer en welk partijlid geeft als reactie op dit artikel zijn/haar invulling weer van een geloofwaardige politiek door politicus en burger?