Op Twitter is een discussie ontstaan over Verlicht zijn. Mensen die over Verlicht zijn spreken of schrijven kunnen daarover nogal eens vaag overkomen of zich in vaagheid hullen. De verwarring die daardoor ontstaat leidt tot weerstand, communicatiestoornissen en is niet ongevaarlijk. In mijn artikel “De “verlichte mens” bestaat niet. Wel de mens die door vertrouwen de wereld lichter maakt” waarschuwde ik al voor de consequenties. Er kunnen en zijn sektes ontstaan met zogenaamde zichzelf Verlicht of Bevrijd noemende leiders/leidsters, die de afhankelijke en zoekende mens in hun netten weten te verstrikken. Wie zichzelf Verlicht noemt heeft daarom wat uit te leggen als medeschepsel in deze wereld. En zeker als er nog steeds, en al eeuwenlang, medemensen zijn die vanuit die overtuiging anderen meeslepen in mensonwaardige situaties. Ik heb er teveel ervaring mee om er niet tegen te waarschuwen. Maar er is heel concreet wel wat over Verlicht zijn en worden te vertellen, waar men in leef-, woon-, en werksituaties veel aan kan hebben.

De begoocheling als oorzaak

In mijn eerste artikel gaf ik aan dat mijns inziens de volledig verlichte mens nog niet bestaat, doordat ieder mens onderhevig is aan de begoocheling. De begoocheling houdt in dat we deze driedimensionale wereld met haar beperking in tijd en ruimte voor de enig bestaande werkelijkheid houden. We krijgen hier een eigen schijnpersoonlijkheid, bestaande uit ons lichaam, ons schijn-ik en ons lijdens-ik, waarmee wij ons identificeren. Ik beschrijf dit nieuwe mensmodel in mijn boek “De mens in de 21e eeuw”. Ieder van ons kent in meer of mindere mate minderwaardigheidsgedachten en -gevoelens, onzekerheid, spanning, angst en afhankelijkheid. Dat is onze schijn. De identificatie met onze schijnpersoonlijkheid is de bedoeling, daar we daardoor ons bewust worden van wie we in wezen Zijn. En we leren daardoor schijn en Zijn en ons schijn-ik en ons wezenlijke te onderscheiden. Door de begoocheling worden we geconfronteerd met persoonlijk en collectief lijden en leren wij allemaal onze levenslessen op onze levenswegen. We kunnen ons, levend in de wereld van tegenstellingen(these en antithese), de wereld van de Synthese weer herinneren en die zo goed mogelijk in ons bestaan hier integreren.

Bescheidenheid en respect

In mijn levensbeschouwing heeft ieder mens een ware persoonlijkheid en een schijnpersoonlijkheid en ik denk dat er geen mens op aarde bestaat die geheel schijnvrij is. Niemand is mijns inziens verheven boven goed en kwaad en geheel vrij van oordeelsvorming. We kunnen wel tot ons uiterst kunnen gaan in het niet oordelen over anderen en openstaan voor de nuancering. We oordelen veelal veel te snel. Maar we kunnen een levenshouding hebben waarbij we ons bewust zijn van de begoocheling, van onze schijn en de beperktheid van onze kennis, zodat we zeer terughoudend, zorgvuldig en respectvol naar de ander toe zijn in onze mening over iets of iemand anders.

Enkele bespiegelingen rond Verlicht zijn

Er is heel veel over geschreven en ook over hoe je het kunt bereiken. Van belang is om te bepalen wat je onder Verlicht zijn verstaat. Bodhi is een begrip uit het Boeddhisme hetgeen begrijpen, ontwaken betekent en wel als “Verlichting” vertaald wordt. Het Boeddhisme kent diverse soorten en stadia van Verlicht zijn. Ik verwijs hiervoor graag naar Wikipedia en andere informatie die hierover op internet en in de literatuur te vinden is. Verlicht-Zijn wordt omschreven als de situatie waarin iemand verkeert die spiritueel ontwaakt is. Daarbij wordt uitgegaan van een levensbeschouwing waarin men gelooft dat niet alleen deze stoffelijke wereld bestaat, maar dat er ook een andere Zijnstoestand is: De eeuwigheid.

Uitgaande van het feit dat wij een Wezen hebben – onze eeuwige Persoonlijkheid – zijn we Verlicht als we geheel ons Zelf, de afspiegeling van ons Wezen, zijn. Verlicht zijn betekent dat je innerlijk vrij bent. Dat je je identiteit verplaatst naar je Zelf, je Zijn. Verlicht zijn wijst op en herinnert je aan het Licht van het Zijnde en je eigen innerlijke Licht. Mensen die een verlichte toestand ervaren hebben omschrijven die als volgt. Wellicht heb je iets aan de volgende voorbeelden: Ze accepteren de situatie waarin zij zich bevinden en elke zijnstoestand mag en kan er zijn. Ze beschrijven een toestand van Stilte, er Zijn, innerlijke rust, ontspanning, vreugde, mededogen, helderheid, duidelijkheid, zuiverheid, liefde, kracht, schoonheid, wijsheid, vertrouwen en gerichtheid op het willen dienen van het Geheel.

Het komt ook voor dat men Verlichting ervaart bij een bijna-dood-ervaring. Maar het kan je ook overkomen terwijl je in de file staat, aan het werk bent, strijkt, wast of bij je tent of caravan staat, een bos- of strandwandeling maakt, of in een kerk tijdens een saaie preek, enz. Het Zijnde kan zich altijd en op elke plek openbaren, door het contact dat jij er van binnen mee maakt vanuit je denken, voelen en/of ervaren. Je kunt in elk hier-en-nu Verlichting ervaren. Je hoeft er dus niet voor te mediteren of te bidden en je je Zelf voelen kan dus elk moment en overal. Er zijn verhalen bekend van mensen die deze ervaringen kennen tijdens gevangenschap, in concentratiekampen, enz. Een boek, een ontmoeting met een bewuster iemand die ervaring heeft van Verlichting kan je helpen om je naar binnen te voeren naar je eigen Zelf, je Ik Ben en naar de verbinding met het Eeuwig Zijnde. Maar ook zonder boek of leraar kun je je Zelf zijn en hervinden, her-inneren.

We hebben gedachten en gevoelens, maar we zijn ze niet. We zijn wel ons Zelf, Door ons zielsverlangen kunnen we ons Zelf her-inneren, realiseren, opnieuw bewust worden. Doordat we ons identificeren met ons lichaam en onze schijnpersoonlijkheid, hetgeen ook de bedoeling was van onze indaling vanuit de Geest op deze aarde, zijn we niet voortdurend ons Zelf en zijn we niet in een continue staat van “Verlicht zijn”. Daarom is Verlicht Zijn mijns inziens gedurende ons verblijf hier op aarde een werkzame bezigheid, een continue levensoefening.

Hoe kunnen we Verlicht worden?

Men gebruikt diverse vormen van meditatie om zich te kunnen afscheiden van de directe omgeving en de wereld, die afleidend werken om je te kunnen concentreren op je Zelf en het Zijnde. Ze kunnen een goed hulpmiddel zijn, maar ook een vlucht uit deze realiteit. Dat leidt niet tot Verlichting. Er zijn mensen die menen dat je verlichting bereikt door je gedachten en gevoelens te accepteren en dat je met je gedachten en gevoelens vervolgens niets hoeft te doen. Ze zijn er gewoon. Bewezen is dat we er daarmee niet zijn. Als dat zo was zag de wereld er immers wel beter uit. In het Boeddhisme wordt de weg naar Verlichting o.a. beschreven als het Achtvoudige Pad. In mijn eigen woorden weergegeven gaat het bij individuele en collectieve Verlichting om:

1. Het juiste inzicht omtrent schijn en lijden en het opheffen daarvan
2. Zuivere, liefdevolle, waarachtige gedachten en intenties, gericht op harmonie, verbinding, vrede en mededogen
3. Waarachtig, wijs, respectvol en bewust communiceren
4. Integer, liefdevol, respectvol, juist en bewust handelen
5. Op integere en zuivere wijze in je levensonderhoud voorzien, niet ten koste gaande van anderen en met respect voor al het geschapene
6. Je naar uiterst kunnen inzetten, gericht op het opheffen van schijn en lijden en het kwade. Alsmede op het ontwikkelen en ontplooien van het goede, het wezenlijke en wat goed en helend is voor het geschapene
7. Je bewust zijn van de fysieke, mentale, emotionele sociale, relationele en spirituele aspecten van ons bestaan, van schijn en Zijn en van de zeven aspecten van onze persoonlijkheid en universele waarden: Kracht, Liefde, Schoonheid, Vertrouwen, Waarheid, Wijsheid en Zuiverheid. Bewust worden, bewust zijn en bewust doen
8. De juiste concentratie: Gerichtheid op verdieping en op begrip van het Mysterie, het Zijnde en het Absolute en vereniging van stof en geest

Wie dit alles doet is degene die begrijpt en die ontwaakt is. En die door anderen, vanuit de boeddhistische terminologie, als Verlicht beschouwd kan worden. Gezien de individuele en collectieve begoocheling en het feit dat ieder mens een schijn-ik heeft, waarschuw ik voor degenen die zichzelf Verlicht noemen. De Verlichte is het en handelt ernaar en heeft er geen behoefte aan om zich als zodanig te profileren. De Verlichte zal degene die hem/haar als zodanig beschouwt erop wijzen dat ieder mens in wezen Verlicht is, zal de ander niet afhankelijk willen maken en niet ontvankelijk zijn voor de afhankelijkheidsneiging van de ander.

Bewust worden en bewust zijn

Ieder mens maakt een eigen persoonlijk ontwikkelings- en ontplooiingsproces door. In dat proces kunnen wij, in elk hier-en-nu, ons Zelf ervaren en her-inneren en ons verbonden voelen en weten met het Zijnde. Het kan jaren duren voordat je je Zelf (deels) weer herinnert. Bij jonge kinderen zie je wel eens dat ze nog heel dicht bij zich Zelf zijn en iets van het Zijnde uitstralen.

Bewustwording houdt in dat we ons bewust worden van ons Zijn, maar ook van onze schijn. Hoe meer je je schijn realiseert en opheft, des te meer momenten van verlichting zul je ervaren. Dat lukt je niet continu zolang je nog schijn hebt. Dus met alleen je schijngedachten en -gevoelens te accepteren dat ze er zijn, hoe belangrijk die acceptatie ook is, ben je er mijns inziens niet. Die zitten duurzame verlichting in de weg. Als je je bewust bent van de identificatie met je schijnpersoonlijkheid dan kun je je er ook los van maken en je Zelf zijn. Het is als met ziek zijn. Je dient eerst je ziekte te accepteren, maar alleen met acceptatie ben je er niet. Vervolgens neem je maatregelen om weer gezond te worden. Zo geldt het ook voor onze psyché. De schijn verdwijnt net zo min als dat vele ziekten zomaar ophouden te bestaan. Als je alles accepteert als levensgegevens, accepteer dan ook je schijn en geef die de aandacht die het verdient: Los je schijn zoveel mogelijk op. Je angsten, onzekerheid, boosheid, verdriet, lijden, spanningen onder ogen zien en de oorzaak daarvan onderzoeken. Dan kun je – als je je zielsverlangen, je Zelfrealisatie daar tegenover en naast zet – ze opheffen. Van buiten kun je herinnerd worden aan het Zijnde, aan wie je in wezen bent, maar het weten daaromtrent ligt in jezelf. Wie zich afhankelijk stelt van een leraar zoekt het ook buiten zichzelf in plaats van in diens Zelf.

Samenvatting en handvatten

Verlichting omschrijf ik als herkennen en ervaren van het Zijnde en wie je in wezen Bent. Dat kan in elke omstandigheid. Mensen kunnen momenten van Verlicht zijn ervaren, maar ik geloof niet dat er al mensen zijn hier op aarde aanwezig zijn die op alle fronten en in elke situatie en gedurende hun gehele verdere leven in volmaakte staat van Verlicht zijn. Ik ben zo iemand nog niet tegen gekomen. Dat zegt niet veel natuurlijk, dus waarschuw me s.v.p. als je een schijnvrij iemand kent.

Door ons op het wezen, het Zelf van de ander te richten kunnen we elkaar helpen ons het Zijnde en ons Zelf te herinneren. Mensen zijn elkaars leraar en leerling. Daardoor en door ons ontwikkelings- en ontplooiingsproces met elkaar te delen kunnen we bijdragen aan een wereld met meer inzicht, begrip en met wakkere mensen. Door bewust te worden, te zijn en te doen komen we tot een bewustere en daardoor betere en gelukkiger wereld. Onthoud daarbij altijd: Het kleinste lichtje verdrijft de machtigste duisternis. Op naar een Verlichte wereld, maar dan wel duidelijk en concreet, met theorie die in de praktijk is getoetst, met de beide benen stevig op de grond, je “vuil gemaakte handen schoonmakend”, je schijn erkennend en je ware Gezicht tonend.

In mijn lees-, studie- en werkboek “De mens in de 21e eeuw” schets ik een nieuw mensmodel en verbind ik die aan de drie levensscenario’s, waaronder het eeuwigheidscenario. Door zeshonderd vragen, oefeningen en tips en honderd motto’s stimuleer ik de lezer om de dialoog aan te gaan met zichzelf. Door te luisteren naar ons Zelf, door stil te staan bij je schijn en je Zelf kun je je Zelf hervinden. Van daaruit kunnen we beter luisteren naar de ander. Daardoor ontstaat er herstel en vergroting van vertrouwen en verdieping en verbreding van verbinding. Door coaching en training is dat te leren, te borgen en te intensiveren.