Bijgaand treft u de lezing aan die ik op 4 maart heb gehouden op de scholengemeenschap Broklede te Breukelen in het kader van een meerjarig internationaal uitwisselingsproject inzake de klimaatproblematiek.
Inleiding
Hartelijk dank voor deze uitnodiging om voor dit internationale gezelschap een lezing te houden over hoe nu verder na de klimaattop in Kopenhagen. Ik heb deze lezing ingedeeld in drie delen. In het eerste deel geef ik u aan wat het uitgangspunt en het doel is van deze lezing en geef ik een schets van de klimaatproblematiek. In het tweede deel geef ik u een overzicht van de resultaten van de klimaattop en de conclusies die we hieruit kunnen trekken. In het derde deel bied ik u een aantal nieuwe perspectieven en een plan van aanpak.
Uitgangspunt en doel
We leven in een wereld, die zich kenmerkt door toenemende globalisering. Overal ter wereld kunnen we kennis nemen van wat er elders in de wereld gebeurt. Binnen een paar seconden zijn we op de hoogte van natuurrampen en zetten we wereldwijd hulpacties op touw. Door de globalisering zijn de economische ontwikkelingen binnen een of meerdere landen direct wereldwijd merkbaar. In onze huiskamer worden we direct geconfronteerd met de waarden en normen en levensbeschouwing van andere bevolkingsgroepen. We leven in een complexe wereld, die zich mijns inziens niet alleen in een economische en ecologische, maar ook in een relationele en spirituele crisis bevindt. De mens worstelt met zelfvertrouwen, vertrouwen in de ander, met zin- en betekenisgeving, vertrouwen in het leven en met vraagstukken rond abortus, euthanasie, seksualiteit en toenemend terrorisme. Wereldwijd worden de mensenrechten geschonden en worden de millenniumdoelen niet of zeer moeizaam gehaald. Het is voorstelbaar dat mensen zich machteloos voelen in deze wereld, waarin ze ook geconfronteerd worden met de veel te ver doorgeschoten, liberale, kapitalistische vorm van globalisering, waarbij men zich op respectloze en inhumane wijze verrijkt ten koste van de ander. Ik behoor tot de anders-globalisten en ben overtuigd van de grote kansen, uitdagingen en perspectieven die de globalisering ons als plaatselijke, nationale burger, maar ook als wereldburger, biedt. Ik maak mij sterk voor een wereld waarin we als een eenheid in verscheidenheid met elkaar samenleven, met een eerlijke verdeling van welvaart en welzijn en gericht op de ontwikkeling en ontplooiing van eenieder.
Mijn uitgangspunt is dat onze samenleving in wezen een eenheid is. Een eenheid in verscheidenheid. We zijn allemaal als schepsels met elkaar verbonden en al het geschapene en ieder van ons heeft daarin een eigen plek en levert een eigen bijdrage aan het Geheel. Met deze lezing wil ik u stimuleren daar inhoud aan te geven. In deze steeds complexer wordende wereld kunt u twee dingen doen: U kunt zich een machteloze druppel voelen in een oceaan, of zich realiseren dat een oceaan een verzameling is van unieke druppels die kunnen glinsteren in de zon. U kunt in de hoek gaan zitten in de duisternis, of u realiseren dat ook het kleinste licht de machtigste duisternis verdrijft. Als we allemaal op onze eigen manier een kaars aansteken dan wordt de duisternis verlicht. We kunnen zowel in leven, wonen als werken onze individuele en collectieve bijdrage leveren.
Er is veel machteloosheid en veel individueel en collectief lijden. Wij kunnen allemaal, ieder naar eigen vermogen, bijdragen aan het verminderen en opheffen daarvan. Dat is het doel van mijn persoonlijk weblog, mijn lees-, studie- en werkboek “De mens in de 21e eeuw” en mijn tweets op twitter. We kunnen elkaar bemoedigen en inspireren en samen proberen wat wijzer te worden. Het is bemoedigend en stimulerend dat er wereldwijd door zeer veel burgers, particulieren en door allerhande instanties en organisaties vele initiatieven worden ontplooid ter realisatie van de mensenrechten en de millenniumdoelen. Ikzelf ben op dit moment bezig met het ontwikkelen van multidisciplinaire werkconferenties, om van daaruit te komen tot het wereldwijd oprichten van globaliseringcentra van waaruit de mensenrechten en millenniumdoelen worden gerealiseerd. Het is bemoedigend om te constateren dat men op diverse Ministeries open staat voor multidisciplinaire samenwerking. Ik ben een idealistische realist of realistische idealist zo u wilt en ben me er heel goed van bewust dat ik vele miljoenen nodig heb om dit te realiseren en ik er geen geld voor heb. Maar waar een wil is, is een weg en ik ga ervoor. Vanuit de overtuiging dat elke bijdrage er een is en elke actie vanuit je diepste verlangen, vanuit innerlijke motieven, leidt tot een betere, gelukkiger wereld.
Het doel van deze lezing is een bijdrage te leveren aan het bewustzijn, dat we enerzijds bescheiden dienen te zijn ten aanzien van onze invloed op onze leefomgeving, maar dat we binnen dat gegeven ons meer bewust dienen te zijn van onze individuele en collectieve verantwoordelijkheid voor de manier waarop wij met de aarde omgaan. In het plan van aanpak geef ik aan wat we individueel en collectief zouden kunnen doen. Wij kunnen individueel en gezamenlijk de schadelijke rol van de mens reduceren en onze constructieve rol vergroten.
Welke klimaatproblemen zijn er?
Nu ik u de uitgangspunten en het doel heb aangegeven van deze lezing, geef ik u een schets van de huidige klimaatproblematiek. Sinds de industriële revolutie zijn door menselijk gedrag de hoeveelheid broeikasgassen sterk gestegen. Er is wetenschappelijk vastgesteld dat de aarde in de afgelopen eeuw ruim een halve graad is opgewarmd. Men verwacht dat de wereldgemiddelde temperatuur in de komende decennia met tenminste 1 graad Celcius zal stijgen. Die toename wordt met name veroorzaakt door het gebruik van aardgas, kolen en olie, door industriële en landbouwactiviteiten en ontbossing. Als we op dezelfde manier doorgaan als nu met de uitstoot van broeikasgassen kan de opwarming in het jaar 2100 tot 6 graden Celcius stijgen.
Sinds het bestaan van de aarde zijn er verschillende klimaten geweest op aarde met hogere en lagere CO2-concentraties, verschillende zeespiegels en meer of minder ijs aan de poolcirkels. De mens had daar nauwelijks of geen invloed op. De klimaatbewegingen die nu optreden zijn al vaker en in veel sterkere mate opgetreden. Van 1945 tot 1975 nam de gemiddelde temperatuur af en van 1975 tot 2005 nam de gemiddelde temperatuur toe. De wetenschap worstelt met de klimaatproblematiek. In de jaren zeventig dacht men dat we naar een nieuwe ijstijd toegingen. Eind jaren negentig kwam men echter tot de overtuiging dat de aarde steeds warmer wordt. De natuur kenmerkt zich door allerlei mechanismen die ervoor zorgen dat evenwicht zich herstelt en grote veranderingen worden gestabiliseerd. Die constatering, die ons respect voor de natuur alleen maar kan doen toenemen, betekent echter niet dat de mens maar zijn gang kan gaan. Temperatuurstijgingen van meer dan 2 °C kunnen grote veranderingen met zich meebrengen voor mens en milieu, door zeespiegelstijging, toename van droogte- en hitteperioden, extreme neerslag, overstromingen, tropische ziektes en voedseltekorten. Kortom, een enorme aanslag op realisatie van de Millenniumdoelen.
De rol van de wetenschap
Dat het warmer wordt is merkbaar. Met eigen ogen heb ik vastgesteld dat gletsjers in Zwitserland nog maar een fractie zijn van de imposante gletsjers die ik in mijn jeugd zag. Men heeft waargenomen dat de ijsmassa aan de Noord- en de Zuidpool afbrokkelt. De meeste wetenschappers zijn het met elkaar eens dat er redenen genoeg zijn om wereldwijd adequate maatregelen te nemen. Het is alleen al uit hoofde van preventie gerechtvaardigd en noodzakelijk om nu te handelen.
Goede wetenschappers kennen hun beperkingen in onderzoeksmogelijkheden en de zekerheden die ze kunnen bieden. Wetenschappers zijn ook mensen en maken dus ook fouten. Er zijn wetenschappers die niet neutraal zijn en hun onderzoeksresultaten laten afhangen van politieke en commerciële belangen. Maar er zijn ook integere wetenschappers die naar uiterst kunnen hun werk doen. Vaak onder moeilijke omstandigheden.
Het Intergovernmental Panel on Climate Change, het IPCC is in 1988 opgericht. Zo’n 1250 wetenschappers uit 194 landen doen allerlei soorten onderzoek, die onderling van commentaar worden voorzien en op elkaar worden afgestemd. Elke zes à zeven jaar resulterend in een lijvig klimaatrapport. Helaas zijn er fouten geconstateerd in het meest recente rapport van 2007. Ruim vijftig wetenschappers hebben in een open brief een reactie gegeven op de commotie die naar aanleiding daarvan ontstond. Zij bepleiten een betere kwaliteitsborging. Dat is uiteraard een goede zaak, maar laat het helder zijn dat de gevonden fouten niets afdoen aan de hoofdconclusies van het rapport: Het klimaat verandert en dat brengt risico’s met zich mee. Tevens is het glashelder dat het gedrag van mensen in meer of mindere mate invloed uitoefent op het klimaat en wij mensen daar onze verantwoordelijkheid voor dienen te nemen. Er zullen snel en mondiaal ingrijpende maatregelen noodzakelijk zijn om de doelstelling te halen welke klimaatdeskundigen aangeven om de stijging van de wereldtemperatuur te maximeren op 2 graden in 2020.