In de eerste twee artikelen gaf ik informatie over het omgaan met voedsel, terrorisme en macht en over de invloeden van buitenaf op o.a. ons denken en ons lichaam. In het derde artikel ging ik in op de oorzaken van oneigenlijk gebruik van macht en op een oplossingsrichting die Arjan Bos aangaf. Alvorens dieper in te gaan op de oorzaken en de mogelijke oplossingen wil ik eerst stilstaan bij de huidige economische situatie in de wereld. Het is zinloos om elkaar de put in te praten, maar het is onverantwoord om de realiteit niet onder ogen te zien. Laat ik eens samenvatten wat er aan de hand is.

Onderlinge afhankelijkheid

De groeiende onderlinge afhankelijkheid van landen in de afgelopen eeuw(en) heeft bijgedragen aan hun economische groei en welvaart. Helaas gepaard gaande met volstrekt mensonwaardige verschillen tussen arm en rijk, door oneigenlijke machtswil, hebzucht en oneerlijke handel. De toenemende onderlinge afhankelijkheid zorgde ook voor meer onzekerheid en angst en bracht grote verschillen in ideologie aan het licht. Er was en is sprake van protectionisme, chauvinisme en fanatisme, die lei(d)den tot oorlogen en conflicten. In de afgelopen eeuwen en decennia is overtuigend bewezen dat economische vooruitgang niet de kwaliteit van leven op alle zes niveaus biedt en waarborgt. Welvaart voor de een ging en gaat veelal ten koste van de ander en de kansen en mogelijkheden voor ontwikkeling en ontplooiing waren en zijn slecht verdeeld.

(Nodeloos) lijden

Tel onze zegeningen, maar laten we ons het volgende ook realiseren: Terwijl je dit leest leven vele mensen in Nederland onder de armoedegrens en gaan er meerdere kinderen ergens ter wereld volstrekt onnodig dood aan honger, dorst en ziekte. Zijn er kinderen in Nederland die in een gezin thuis horen, maar volstrekt onschuldig opgeborgen zijn in een gevangenis, door het falen van het beleid. Zoeken kinderen en volwassenen tevergeefs naar een druppel schoon water. Zijn miljoenen mensen op de vlucht, worden kinderen en volwassenen op brute wijze verkracht en vermoord en zitten honderdduizenden bejaarden in volstrekte eenzaamheid in Nederland en daarbuiten in een stoel. Wel of niet vastgebonden. Helaas is deze opsomming verre van volledig. We delen allemaal de verantwoordelijkheid voor het voortbestaan van analfabetisme, armoede, honger, kinderarbeid, oorlogen, onnodige sterfte en ziekten. Boosheid over aangedaan onrecht leidt veelal tot agressie en een geweldsspiraal, waardoor de veiligheid (nog meer) in gevaar komt. Er is veel nodeloos lijden in deze wereld.

De economische crisis

We zitten in een diepgaande, langdurige, mondiale crisis. Dit is de ergste recessie sinds 1946. Daardoor vermindert de export en krimpt de wereldhandel. De Amerikaanse centralebank de FED denkt dat het herstel nog vijf tot zes jaar duurt. Tijdens de economische depressie van de jaren dertig in de vorige eeuw was de welvaart minder en minder verspreid en was de overheid goed voor tien procent van de economische activiteit, terwijl die nu 40% is. De impact is nu dus veel groter. Het vertrouwen van Europese consumenten en producenten in de economie staan op de laagste standen, sinds men in 1985 met de metingen begon. Het BBP van de VS kromp het laatste kwartaal van 2008 met 6,2% op jaarbasis. De grootste daling sinds 1982. De werkloosheid in de VS was in februari 2009 8,1% van de beroepsbevolking en in de eurozone 8,2%.(13 miljoen mensen).

Wel of geen economische depressie?

Een economische depressie is een periode waarin het Bruto Binnenlands Product met minimaal tien procent daalt. In de crisisjaren begin jaren dertig van de vorige eeuw daalde de Dow Jones in zo’n zestien maanden met 55%. In juli 1932 was de index met 89% gedaald onder de piek van september 1929. Er was toen sprake van een grote depressie, namelijk een daling van 25% van het BBP. Sinds de piek in oktober 2007 daalde de Dow Jones index bijna net zoveel als toen, namelijk 54%. De AEX verloor de afgelopen zeventien maanden al 65%. Robert Barro, hoogleraar economie aan de Harvard-universiteit, onderzocht de relatie tussen de beurs en de economie. Sinds 1870 waren er 251 crashes in 34 landen. We spreken van een crash als de koersen met minimaal 25% dalen. Er kwamen 97 depressies voor. Als de oorlogssituaties niet worden meegenomen waren er 209 krachs en 41 depressies. De kans dat er nu een depressie komt is 20%. Er is dus tachtig procent kans dat die wordt voorkomen. Wat niet betekent dat we niet uiterst alert dienen te zijn op de symptomen.

De consequenties

De huidige mondiale kredietcrisis geeft aan dat alle zogenaamd concrete, meetbare cijfers en overzichten maar van zeer betrekkelijke waarde zijn. Er kan heel wat informatie uit 2007 en 2008 de versnipperaar in, doordat menige luchtbel uiteen is gespat en alsnog uiteenspat. De Wereldbank geeft aan dat de ontwikkelingslanden door de wereldwijde crisis extra hard, langdurig en ingrijpend worden getroffen. De economie loopt terug, de industriële productie is wellicht 15% lager dan in 2008 en buitenlandse investeerders trekken zich terug. De tekorten in de ontwikkelingslanden zullen tussen de 213 en 533 miljard euro oplopen. Dit kan leiden tot sociale en politieke onrust. De rentevergoedingen voor leningen zijn en worden hoger, waardoor de investeringen afnemen en daarmee de groei. In 43 landen neemt de armoede toe en in 94 van de 116 ontwikkelingslanden neemt de groei af. De crisis slaat het hardst toe in de bouw, de export en de industriële productie. In India verloren een half miljoen mensen hun baan, met name in de textiel, de auto-industrie en de edelstenenfabricage.

We moeten ons goed realiseren dat wij in de vorige eeuwen de grondstoffen en markten uit de ontwikkelingslanden hebben weggehaald en dat nog steeds doen! Door regelgeving vanuit de WTO inzake intellectueel eigendomsrecht hebben een aantal grote multinationals de voedselvoorziening in handen. De prijzen voor landbouwproducten uit de ontwikkelingslanden zijn gedaald door protectionisme. Er wordt 40 miljard euro aan ontwikkelingshulp uitgegeven, maar er gaat 400 miljard euro, o.a. aan rente, naar het rijke westen. De Wereldbank en het IMF spelen daar een rol in. In vele bedrijven in ontwikkelingslanden worden de rechten van de arbeiders geschonden, is de werksituatie onveilig en is de beloning niet conform hetgeen daarover in internationale verdragen is vastgelegd. Mensen- en arbeidsrechten worden geschonden. Door het monopolie van multinationals komen de kleine producenten en ondernemers niet aan bod.

Er zijn redenen genoeg om ons bezig te houden met de in de voorgaande en dit artikel genoemde problemen en vraagstukken. Laten we ieder met onze unieke kwaliteiten en mogelijkheden, naar uiterst kunnen, iets bijdragen aan het Geheel. Elke druppel levert een unieke bijdrage aan de oceaan. Welke oplossingen kunnen wij bijdragen in deze complexe wereld en hoe? Welke zijn niet zinvol en duurzaam en welke wel? Daarover gaat het volgende artikel.

Dit is het vierde artikel uit de serie “Willen wij weten? En wat?” De eerste drie artikelen verschenen op 01, 02 en 05 maart. Als je op de hoogte gebracht wilt worden van de verschijning van de andere artikelen stuur dan een mailtje naar bjpvandermieden@pyramide.nl met als tekst: willen wij weten.