Ieder mens heeft levensvragen: Wie ben ik? Wie is de ander? Hoe kan ik omgaan met gevoelens en gedachten? Met mijn gedrag en dat van de ander? Hoe kan er een einde komen aan mijn en het lijden? Wat is de zin en betekenis van het leven? Velen voelen zich niet meer thuis bij de traditionele geloofsleer en godsdienstbeoefening. Er kwam verzet tegen uiterlijke schijn. Er ontstonden vele spirituele, religieuze bewegingen en nieuwe levensbeschouwingen mede door de globalisering.

Via opvoeding overgedragen waarden, normen en spiritualiteit zijn niet meer de vanzelfsprekende levensbasis. De basis, het fundament van ons geloof, ligt niet in welk geschrift dan ook, maar in ons Zelf. Een geschrift kunnen we verliezen. Ons Zelf niet. Geboden en verboden kunnen we vergeten, maar innerlijk weten en beleven niet. Wat we hebben kan voor altijd verloren gaan. Wie we zijn nooit. De tijd is rijp voor het van binnenuit (her)vinden van de antwoorden. We kunnen elkaar de weg wijzen naar onze Oorsprong, uniciteit en verscheidenheid in eenheid. Bewust worden, bewust zijn en bewust doen! Een wezenlijk gesprek over levensbeschouwing is het aangaan van een innerlijke dialoog met elkaar op bestaansniveau. Geloof kunnen we beleven door de ander van binnen aan te raken en aangeraakt te worden door de ander en het andere. Geloven is dan een bewustwordings- en zingevingsproces. Een spiegel waarin we ons Zelf herontdekken. Antwoorden op levensvragen vinden we in bestudering van de wereld en in ons Zelf, onze ervaringen van verwondering en mystieke belevingen. De waarden, normen en levensbeschouwing van onze opvoeders spelen een belangrijke rol bij de vragen die we onszelf stellen. Laten we daarom eens kort stilstaan bij de verschillen in opvatting, waarbij ik drie levensscenario’s schets.

Het eerste scenario is die van “deze wereld als enige realiteit”

Deze wereld is de stof, de wereld waarin wij, beperkt en begrensd door ruimte en tijd leven en die wij met onze vijf zintuigen waarnemen. We worden geboren en gaan dood. Voor de geboorte en na de dood is er niets. De manier waarop wij tegen de werkelijkheid aankijken wordt bepaald door ons bewustzijn. We bepalen wat iets wel of niet is. De rationele wetenschap biedt geen honderd procent zekerheid omtrent wat waar en niet waar is en wat en hoe de werkelijkheid is. De manier waarop wij de werkelijkheden in en om onszelf waarnemen zegt iets over ons zelf. Als je zelf verandert, verandert ook de manier waarop je jezelf en de omgeving waarneemt. Als de omgeving verandert heeft dat invloed op de manier waarop je naar de omgeving en je zelf kijkt.

Als we in het levensscenario geloven dat de stof de enige werkelijkheid is, wat zijn dan de consequenties daarvan? Je leeft dan hooguit voort in je nageslacht. Je leeft in dat scenario maar één keer, dus je hebt geluk of pech gehad qua leef-, werk- en woonomstandigheden en gezondheid. De dood is dan het onherroepelijke einde van je bestaan en dat van de ander.
Het volledig doordenken van het uitgangspunt dat er uitsluitend een aardse werkelijkheid bestaat, wordt niet altijd volgehouden. Consequent doordenken leidt tot de conclusie dat het leven onrechtvaardig, liefdeloos, onredelijk, onbillijk en zinloos is. De mens is in die visie een afhankelijk wezen, overgeleverd aan de omstandigheden en het toeval, waarbij je wel of geen geluk hebt. Wat zijn de psychologische gevolgen van dit scenario? Als je met sociale bewogenheid naar deze wereld kijkt? Dan is er weinig reden voor blijheid en hoop. Er zijn genoeg redenen om ontmoedigd te raken en te kiezen voor egocentrisme en egoïsme. En een levenshouding aan te nemen van “wat zou het ook” en “laat ik er maar het beste van maken”. Als we dit scenario doordenken kunnen we alleen maar concluderen dat dit leven niet of slechts beperkt en tijdelijk zinvol is. Dat wereld- en mensbeeld kan leiden tot depressiviteit en doodsangst. Angst vindt haar fundament in het weten van het tegendeel. Opvallend is dat er meer verbindingen worden gelegd tussen wetenschap, zoals de moderne fysica, en spiritualiteit. De visie van de niet-gelovigen biedt kennelijk voor velen geen blijvend houvast en leidt niet tot een alom bevredigende levensbeschouwing.
De consequentie van de visie dat de stof de enige werkelijkheid zou zijn, is voor mij en vele anderen onverteerbaar en onaanvaardbaar. De consequentie daarvan zou zijn dat de dood onherroepelijk een einde maakt aan ons mens-zijn. Vind je dat verteerbaar?

Niemand kan echter bewijzen dat er voor de geboorte niets is. Of dat er na de dood niets iets zal zijn. Bestaat er geen muziek omdat de dove niets hoort en geen bloemen omdat de blinde die niet ziet!? Welke mogelijkheden zijn er dan nog meer? Is er een visie mogelijk die wel tot erkenning van ons verlangen leidt? Een visie die geen vlucht is uit deze realiteit, die geen gefantaseerde volmaakte wereld creëert en geen valse troost biedt? Zou de wereld der gelovigen ons soelaas bieden en ons verlangen stillen? Als we samen dit avontuur aangaan, onderzoek dan alles. Wees bereid om alle waarden en normen van je opvoeders meegekregen eens op losse schroeven te zetten en je zielsverlangen te onderzoeken. “Onderzoekt alles en behoud het goede” is mijn lijfspreuk. Heb jij er ook een?

Het tweede scenario, dat van de gelovigen

Gelovigen zijn degenen die van mening zijn dat deze wereld geschapen is door een of meerdere Scheppers. Meerdere Scheppers? Ja, vroeger was het heel gewoon om in meerdere goden te geloven. Waarom zou er niet een mannelijke en een vrouwelijke God zijn! Oeps, dat is wellicht een nieuwe overdenking! Over emancipatie en diversiteit gesproken! Mijn zielsverlangen zegt van wel. En het jouwe?

Vele gelovigen sloten zich aan bij een godsdienst. In China al duizenden jaren voor Christus was er de I Ching en de Tao Teh King. Het hindoeïsme bestond al 1500 jaar en het Boeddhisme al zeshonderd jaar voor Christus. Millennia is de mens op zoek naar het Mysterie. Elke godsdienst tracht aspecten van het Zijnde weer te geven en spreekt over waarheid, liefde en vertrouwen, leven en dood. En geeft aan hoe wij ons verlossen kunnen van het kwaad, de schijn, het liefdeloze, het wantrouwen en het onwaarachtige. Het is tragisch dat godsdiensten mede gedomineerd werden en worden door angst, onderdrukking, volgzaamheid en afhankelijkheid. De liefdeloze macht in godsdiensten leid(d)en tot verderfelijke godsdiensttwisten en -oorlogen. Die hebben met onze Schepper(s) niets te maken. Mensen werden en worden om hun (on)geloof gemarteld, gefolterd, uitgebuit en/of verbrand, of op andere gruwelijke wijze gedood. Vele kerkelijke gezagsdragers en hun aanhangers maakten en maken zich schuldig aan gruwelijk machtsmisbruik en onderdrukking. Ten koste van het beeld van de mens omtrent diens volmaaktheid en de rechtstreekse verbinding die de mens met God heeft. Het is helaas een feit dat diverse godsdiensten en kerkgenootschappen de mens niet meer Mens gemaakt hebben. Integendeel zelfs. Maar we moeten het vele goede dat in geloofsgemeenschappen en daarbuiten door gelovigen gedaan is en wordt niet onderschatten. We moeten dat ook het respect en de waardering geven die het verdient. Vanuit geloof is en wordt veel liefdevol werk verricht.

Godsbeelden

Als we over geloven de dialoog met elkaar aangaan is het boeiend om verschillende godsbeelden onder de loep te nemen. Een Godsbeeld is niet God Zelf. God beschrijven kan niet. Het Goddelijke, het Mysterie wil de mens niet ten volle begrijpen. Wel de weg die daarnaar toe leidt. Voor velen is het bestaan van God geen vanzelfsprekendheid meer. Hoe is het bestaan van God te rijmen met de wreedheid, onrechtvaardigheid en rampen? Dat is een begrijpelijke vraag. Maar wat wij als mens vanuit onze schijn van deze wereld gemaakt hebben is God niet aan te rekenen. Dat is onze verantwoordelijkheid. Het is tragisch wat voor godsbeelden mensen hebben en daaronder lijden. Een wraakzuchtige, verdoemende god bijvoorbeeld. Mensen met zo’n godsbeeld hebben vaak last van angst, onzekerheid en minderwaarde. Of een lievige god. Die moeilijkheden uit de weg neemt, vergiffenis schenkt en die door mensen gebruikt wordt om hun eigen verantwoordelijkheid te ontlopen. Of een gebiedende, eisende god. Allemaal nare beelden, die ons niet gelukkig maken en dus nooit juist kunnen zijn. Mensen zijn geen afhankelijke wezens, overgeleverd aan geestelijke gezagsdragers, gods wrake en goedertierenheid. Zo’n gods- en mensbeeld kan leiden tot diepe depressies, trauma’s en doodsangsten.

Gelukkig willen vele mensen niet meer geloven in een god die de ellende van de wereld toelaat en mensen zegent of verdoemt. Velen geloven gelukkig niet meer in een god die aanbeden wordt vanuit angst. Het beeld van een tirannieke of lievige god is een schijnbeeld. We moeten niet oordelen over elkaar godsbeelden. Ik geef alleen aan met welke beelden ik en vele anderen niet uit de voeten kunnen. Het is goed en noodzakelijk om de onwaarachtige, schijn-godsbeelden, die worden verkondigd aan de kaak te stellen.Vele genootschappen maakten/maken zich daar schuldig aan op basis van oneigenlijke machtswil, manipulatie en tirannie. Ik geloof niet in een onvolmaakte God. Dat is ook zinloos. Dus God is Liefde. Dat is voor mij een axioma op basis van mijn zielsverlangen.

Wat is jouw Godsbeeld en waarop baseer jij dat? Wat zijn jouw gedachten en gevoelens omtrent God? Welke gesprek wil jij met God voeren? Welk Ja gaf jij aan God en welk Ja gaf God aan jou? Wat zou jij God willen geven?

Holisme

In de laatste decennia van de vorige eeuw ontstond de New-Age-beweging. De wereld van tegenstellingen maakt plaats voor harmonie. Het holisme brengt alles terug tot één oorsprong en alles hangt met elkaar samen. Het verbindt de natuurwetenschappen met de religie. Alles is God en God is in de mens. Alles is goed en heeft een bedoeling. Men vertrouwt op intuïtie en gevoel. Ieder mens heeft een eigen persoonlijke waarheid. Maar er is ook één universele waarheid zegt het holisme. De kracht van het bewustzijn speelt een belangrijke rol in het New-Age-denken. De mens is en wordt wat en wie hij denkt te zijn. De New-Age-beweging kent veel onderlinge verschillen, dus tot één waarheid kwam men niet. Men vermengt goed en kwaad. Alles kan en mag er zijn. Men hecht aan spirituele ervaringen en belevingen, maar helaas vaak zonder kritische beschouwing en analyse. Godsdiensten kunnen erg intolerant zijn. Bij de New-Age-beweging is wel eens sprake van schijntolerantie. Daarbij is er ook geen ruimte voor andersdenkenden. Wie niet holistisch denkt is dan bekrompen, nog niet bewust genoeg en dogmatisch. De New-Age-beweging kent “zieners” en “ingewijden”. Ook hier zijn er goeroes en is er sprake van hiërarchie en sektarisme.

Het is triest dat ook bij nieuwe spirituele stromingen mensen zich schuldig maken aan tirannie, machtsmisbruik en intolerantie. Ook het holisme, de New-Age-beweging en andere stromingen hebben niet geleid tot een innerlijk houvast en een gelukkiger wereld. Ook het holisme leidde niet tot de opheffing van schijn en lijden en een duurzame samenleving met welzijn en welvaart voor eenieder. Vooroordelen, vooropzettingen, negatieve oordeelsvorming en weerstanden zijn de grootste belemmeringen voor verbinding. Die staan openheid in de weg. En werpen een smet op de positieve en welzijnsbevorderende holistische en religieuze ontwikkelingen. Alle godsdiensten, geloofsrichtingen en holistische bewegingen hebben een bepaalde betekenis (gehad) in de ontwikkeling van de mens. Ze vertegenwoordigen tevens bepaalde aspecten van wijsheid, waarheid, liefde, schoonheid, zuiverheid, vertrouwen en kracht. In zuivere vorm vullen ze elkaar aan en zijn zij niet in strijd met elkaar. Bestrijdt elkaar niet met geloof, maar realiseer de eenheid.

Spiritualiteit

Het woord spiritualiteit komt van “spiritus” hetgeen “ geest, adem” betekent. De geest is onze Levensadem. Spiritualiteit is dus de Geest, het Zijnde, ons bestaan, onze levenshouding, geestgerichtheid en onze geestelijke ontwikkeling. Spiritualiteit is een combinatie van psychologie, filosofie, theologie en religie en kenmerkt zich door onderzoek, analyse en ervaring. Het richt zich op de binnenwereld, de Geest en de verbinding tussen deze en de onstoffelijke wereld. Spirituele bewustwording is het ontdekken van de zin, betekenis en essentie van ons bestaan en de Schoonheid van de Schepping. Het gaat om ‘t erkennen van een spiritueel en een stoffelijk bestaan, ernaar strevend ‘t laatste een afspiegeling van de geest te doen zijn. Laten we komen tot een optimale integratie van geest en stof en onze Oorsprong, ons Zijn hervinden. Met ons hoofd in de hemel en de beide benen stevig op de grond. De verbinding leggend tussen de horizontale en verticale levenslijnen. En onderzoeken hoe we tot een verbetering van de kwaliteit van ons leven kunnen komen.

Geloof moet geen vlucht zijn voor de harde realiteit van het bestaan en niet voortkomen uit een illusie. Onder levend geloven versta ik het geloof aan het echte en eigen Godsbeeld en niet het ondoordacht volgen van aangeleerd geloof. Geloven dat niet van binnenuit geïntegreerd is in het leven, is geen geloven maar napraten. Geloof wordt zichtbaar in de manier waarop we leven, wonen en werken, in onze motieven, ons doen en laten en manier van samenleven. Verenig hart en hoofd en ‘t geestelijke met ‘t stoffelijke. Dan bepaalt ‘t leven vanuit spiritualiteit en religiositeit 24 uur per dag ons leven. Ik roep graag op tot een persoonlijke en collectieve levensbeschouwing en moraal van binnenuit. Geen aangeleerd geloof voor de vorm. Geloven op basis van gezag van de ander is afhankelijkheid. Slaafse onderdanigheid en afhankelijkheid is mensonwaardig. Geloven op basis van innerlijk weten en eigen ervaring is waarheid: Verkregen door introspectie, door schouwen in ons eigen innerlijk. Innerlijke overtuiging gaat uit van innerlijke waarden en normen, waarbij we elkaar hervinden o.b.v. ‘t gemeenschappelijke dat ons verbindt. Geloven en doen, ernaar handelen en leven zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vanuit die visie ben en leef je religieus.

Je hebt niets aan half geloven. Geloof of geloof niet en accepteer van harte je verantwoordelijkheid en de consequenties daarvoor. Bijeenkomsten van gelovigen worden dan (weer) dialogen tussen deelgenoten. Met het innerlijk weten als basis. Geloven is weten van het Gewetene, vanuit onze innerlijke stem en op basis van onze intuïtie. Hervinden en herinneren van wat we eens ervoeren. Dat vinden we terug in ons Zelf en ons zielsverlangen. Deze verbindende wijze van geloven sluit al het geschapene in en niemand en niets uit. St. Augustinus zei ‘t heel mooi:”Geloven is geloven in wat we niet zien en de beloning voor dit geloof is dat we zien wat we geloven”. Geloven wordt en is dan weten. Geloven is de waarheid erkennen van iets dat we niet zien. Op basis van het vertrouwen dat het leven loopt zoals het bedoeld is te lopen en dat geluk realiseerbaar is.

Het is zinvol om de hoofd-, bij- en schijnmotieven te onderzoeken waarom we wel of niet geloven en waarin we geloven. Geloven we vanuit afhankelijkheid aan onze ouders/opvoeders, of is het een eigen bewuste keuze? Is onze basis angst? Angst voor de geest en de grip op deze wereld te verliezen, of angst voor deze wereld? Vlucht je voor de geest of voor de stof? Maar we kunnen ook vanuit oprechte belangstelling en met open vizier op onderzoek uitgaan naar wat waarheid is. Welke spirituele ervaringen heb jij gehad en wat betekenen ze voor jou? Wat is voor jou de zin, de betekenis en de essentie van het bestaan? Hoe bepaalt jouw geloof, je levensovertuiging jouw leven? Hoe maak je het zichtbaar? Welke vragen heb jij en welke dialoog wil je? Vraag eens aan een ander hoe die erover denkt en deel jouw visie eens met anderen. Dat kan over en weer heel verrijkend werken.

Bidden

Wat is dat eigenlijk? Bidden is de dialoog tussen meerdere bronnen van liefde, vertrouwen, waarheid en wijsheid in wederzijds geven en ontvangen. Dat zou bidden mijns inziens moeten zijn. We zijn allemaal bronnen. Een gebed dat een vraag inhoudt wordt een bede genoemd. Niet alle bidden is een bede. Bidden is veelal een vraag, een dankbetuiging aan de Schepper. Maar bied ook je hulp aan en geef jouw antwoord. Bidden geeft rust en leidt tot geconcentreerde aandacht. Nieuwe perspectieven en nieuwe wegen biedend. Bidden helpt onszelf en de ander. Een gebed dat niet van binnenuit komt is zinloos, maar een vanuit je innerlijk voortkomend gebed heeft effect op de omgeving. Vanuit onze uniciteit kunnen we allemaal iets unieks bijdragen aan de Schepping in ons dagelijks leven. Door er te zijn en door handelen. Bidden is aanbidden, vereren, danken, geven en antwoorden. Het ware bidden komt voort uit een innerlijk beleven.

Het eeuwigheidscenario

Eeuwig is zonder begin of einde. Een onstoffelijk bestaan uitsluitend na de dood is dus onlogisch. De eeuwigheid begint niet bij de geboorte. Een onstoffelijk bestaan uitsluitend voorafgaand aan de geboorte is ook onlogisch. De eeuwigheid kent geen beperking van tijd en ruimte. De eeuwigheid is er dus altijd, ook in het hier-en-nu en altijd bereikbaar en ervaarbaar. Eigenlijk zijn er dus twee scenario’s: Er bestaat geen Geest of deze is een continue realiteit. Het woord hiernamaals is dus net zo gek als het woord hiervoormaals. Voor de geboorte en na de dood is er leven en menselijk leven. Het lichaam sterft, maar de Mens als Persoon is eeuwig.

Vanuit de visie dat er een eeuwigheid is, kan de dood gezien worden als een gebeurtenis in de levensloop van diverse incarnaties. Die visie leidt tot acceptatie en verwerking en biedt bewustwordingsperspectief. En zelfs tot mogelijkheid tot contact met de geliefde. Ik heb bij het waken bij stervenden, bij stervensbegeleiding en het afleggen van mensen ervaren dat mensen begeleid worden. Voor, tijdens en na het overlijden worden mensen geholpen door onstoffelijke figuren. Daar zijn vele getuigenissen van. Als we de eeuwigheid als het Thuis ervaren, dan kan de dood als een bevrijding worden ervaren aan het eind van een incarnatie. Dat neemt niet weg dat zowel de stervende als de nabestaanden verdrietig kunnen zijn vanwege het gemis hier.

Leven en dood blijven een Mysterie. De mens blijft verlangen naar het onbegrensde, het eeuwige, het volmaakte en naar eeuwige waarden. Al eeuwenlang geven mensen hun leven voor een ideaal dat boven dit stoffelijk bestaan uitgaat, dat beperkt is in tijd en ruimte.

Conclusie

Er is en wordt massaal afscheid genomen van de traditionele geloofsleer en godsdienstbeoefening. Ze zijn niet meer vanzelfsprekend. Velen willen niet meer volgen, maar zoeken naar de verbinding met hun Zelf en de ander. Gelukkig maar! Sinds mensenheugenis zijn we op zoek naar de antwoorden op onze levensvragen. Uit eigen levens- en werkpraktijk constateer ik dat ook de godsdiensten velen geen of slechts een schijnhouvast boden en bieden. Zij leiden tot verdeelde antwoorden op onze vragen omtrent lijden en zin- en betekenisgeving. En zij leiden ook niet tot een bevredigende levensbeschouwing, die alle mensen met elkaar verbindt en verbonden doet zijn. Ook gelovigen zijn nog steeds op zoek naar de werkelijke, wezenlijke antwoorden op hun levensvragen.

Wat zijn de consequenties van de verschillende levensscenario’s? We kunnen niet bewijzen of de geest wel of niet bestaat. Maar het is wel een heel hardnekkig sprookje als we al sinds mensenheugenis geloven in een geestelijk bestaan, een onstoffelijke wereld. Is alle wijsheid die over de Mens en de Schepping is geuit in de afgelopen millennia allemaal onzin? Een vlucht uit de aardse werkelijkheid? Maar in de eerste plaats:”Wat geloof je zelf?” We kunnen de geest niet bewijzen, maar wel van hypothesen en axioma’s uitgaan.

Geen enkele stroming bracht ons eenheid. En ook geen gelukkiger en vreedzame wereld. Dat wordt veroorzaakt door één gemeenschappelijk gegeven: De schijn van de mens. Niemand kan daar omheen, want we worden er dagelijks mee geconfronteerd. Met als gevolg: lijdende mensen en schrijnende toestanden. Dat is alleen duurzaam en verantwoord te veranderen als we onze schijn opheffen en ons Zelf en onze onderlinge verbondenheid realiseren.

Een nieuwe levensweg inslaan

Zullen we samen op reis gaan en met elkaar een nieuwe levensweg inslaan? Sta je dan wel open voor nieuwe ideeën en gedachten? We moeten de verschillen tussen godsdiensten e.d. niet ontkennen, maar opnieuw beseffen dat ze tot hetzelfde Doel leiden. Zullen we samen eens onderzoeken of we tot gemeenschappelijkheid en integratie van de diverse levensbeschouwingen kunnen komen? Tot bewuste Eenheid in verscheidenheid?

We hebben met al onze verschillen en tegenstellingen één ding gemeen: Het verlangen naar geluk, vrede, liefde, vrijheid en vertrouwen. We genieten als een ander gelukkig is en als we dat met elkaar kunnen delen. In wezen wil iedereen de ander gelukkig maken. Dat roept de vraag op: ”Wat is geluk voor mij? Wat is geluk voor de ander? Wat maakt ons samen gelukkig? Hoe bereiken we dat? Welke waarden en normen zijn voor jou van belang om goed en gelukkig te leven? Wat zijn jouw gevoelens en gedachten bij een gelukservaring?

Wat zijn voor jou de consequenties van jouw levensscenario? Maken de consequenties jou en anderen gelukkig? Welke levensvragen heb jij? En vind je antwoord op je vragen bij de verschillende levensscenario’s? Bij welk? Wat zijn je beweegredenen om te kiezen voor een der scenario’s? Naar welk scenario gaat jouw verlangen uit? Wat zijn de consequenties ten aanzien van al je relaties?

Als elke dag waardevol is, wat zijn dan jouw doelstellingen? Wat betekent het voor mij, voor jou, voor ons allemaal als we eeuwig bestaan en bewust eeuwig leven? Hoe ziet dat er uit? Wat zijn de consequenties daarvan? Welke Strategie, welk Plan en welke Maatregelen liggen aan de Schepping ten grondslag? Welke Afspraken hebben wij gemaakt met ons Zelf, met Hen en elkaar? Welke kansen biedt de Schepping voor ontwikkeling en ontplooiing? Welke erkenning is er voor het lijden en wat is de zin en het doel van de Schepping? Bespreek deze vragen eens met iemand die je vertrouwt.

Tot zover de drie levensscenario’s en hun consequenties. In het volgende deel bespreek ik over verbinding, levenskunst en het Mysterie. Daarmee is deel 1 van “De mens in de 21e eeuw” samengevat in de avonturen van Tweetkind deel 1 t/m 6.