Op dit moment is de grote klimaattop in Kopenhagen aan de gang over de reductie van broeikasgassen en over het verstrekken van geld voor arme landen die de gevolgen van klimaatverandering ondervinden. Delegaties uit ruim 190 landen zijn daar t/m 18 december bijeen. Dat resulteert niet in een nieuw en ambitieus klimaatverdrag, zoals oorspronkelijk de bedoeling was, maar in een akkoord. Dat akkoord is de opvolger van het sinds 1997 geldende Kyoto-protocol. Daarin werd afgesproken de uitstoot van CO2 in de periode 2008 – 2012 gemiddeld 5 procent te verminderen ten opzichte van 1990. Het verdrag werd in 2002 door de EU ondertekend en het trad in februari 2005 in werking, toen 55 landen het geratificeerd hadden. Over de uitstootvermindering na 2012 wordt nog onderhandeld. Het verdrag kende dus een lange weg. Wat betekent dit voor het akkoord in Kopenhagen? In dit artikel geef ik de volgende informatie die van belang is om grip te krijgen op de klimaatproblematiek:

1. Wat is er aan de hand? Welke klimaatproblemen zijn er?
2. De psychologie van de mens en de klimaatproblematiek
3. Wat voor akkoord komt er? Een akkoord met 25 afspraken!

Er is dus perspectief! Samen zetten we onze schouders eronder. Wat vind jij van de vijfentwintig afspraken en welke persoonlijke acties ga jij ondernemen?

1. Wat is er aan de hand? Welke klimaatproblemen zijn er?

Sinds het bestaan van de aarde zijn er verschillende klimaten geweest op aarde met hogere en lagere CO2-concentraties, verschillende zeespiegels en meer of minder ijs aan de poolcirkels. De mens had daar nauwelijks of geen invloed op. De klimaatbewegingen die nu optreden zijn al vaker en in veel sterkere mate opgetreden. Van 1945 tot 1975 nam de gemiddelde temperatuur af en van 1975 tot 2005 nam de gemiddelde temperatuur toe. De wetenschap worstelt met de klimaatproblematiek. In de jaren zeventig dacht men dat we naar een nieuwe ijstijd toegingen. Eind jaren negentig kwam men echter tot de overtuiging dat de aarde steeds warmer wordt. Door het verbranden van fossiele brandstoffen, ontbossing en bepaalde industriële en landbouwactiviteiten steeg de concentratie aan broeikasgassen in de aardatmosfeer. We staan kennelijk aan het begin van een langdurige periode van temperatuurstijging. De natuur kenmerkt zich door allerlei mechanismen die ervoor zorgen dat evenwicht zich herstelt en grote veranderingen worden gestabiliseerd. Die constatering, die ons respect voor de natuur alleen maar kan doen toenemen, betekent echter niet dat de mens maar zijn gang kan gaan. Temperatuurstijgingen van meer dan 2 °C kunnen grote veranderingen met zich meebrengen voor mens en milieu, door zeespiegelstijging, toename van droogte- en hitteperioden, extreme neerslag, overstromingen, tropische ziektes en voedseltekorten.

Wetenschappers geven daarom de noodzaak aan om de uitstoot van broeikasgassen drastisch te verminderen. Dat het warmer wordt is merkbaar. Met eigen ogen heb ik kunnen vaststellen dat gletsjers in Zwitserland nog maar een fractie zijn van de imposante gletsjers die ik in mijn jeugd zag. Men heeft waargenomen dat de ijsmassa zowel aan de Noord- als aan de Zuidpool afbrokkelt. De meeste wetenschappers zijn het met elkaar eens dat er redenen genoeg zijn om wereldwijd adequate maatregelen te nemen. Wetenschappelijk gezien zijn er wellicht nog veel onzekerheden, maar het is buiten kijf dat ook het menselijk handelen invloed heeft op het klimaat. Het is alleen al uit hoofde van preventie gerechtvaardigd en noodzakelijk om nu te handelen.

Sceptisme en wantrouwen

De sociologe Kari Marie Norgaard onderzocht voor de Wereldbank de reactie van de mens op de klimaatverandering. Ze kwam tot de conclusie dat vele mensen sceptisch zijn en veranderingen ontkennen. Het is de psychologische reactie op een gebeurtenis en/of omstandigheid, die door de mens als een bedreiging wordt ervaren.

Het klimaat wordt met name bepaald door de zonnestraling en de invloed van de mens daarop is slechts uiterst gering. De invloed van de zonne-energie is minstens tienmaal groter dan het gehele jaarlijkse energiegebruik in de gehele wereld. Vulkaanuitbarstingen komen niet veel meer voor, maar hebben als ze voorkomen veel invloed. Waterdamp is het broeikasgas met het grootste effect op het weer en het klimaat. Het zijn maar een paar voorbeelden. De aarde is dus wel wat meer omvattend dan het schepsel mens en vervolgt haar eigen proces. Wij kunnen ons nu wel als het belangrijkste schepsel op deze aarde beschouwen, maar wat meer bescheidenheid zou ons sieren. De mens zal zich hoe dan ook dienen aan te passen aan de natuurlijke omstandigheden en veranderingen die optreden. De mens probeert de natuur en de natuurlijke processen te begrijpen. Welke menselijke processen gaan dan een rol spelen?

Of een hogere temperatuur of een hogere CO2-concentratie nadelig is voor de aarde en haar bewoners is wetenschappelijk met de huidige klimaatmodellen niet vast te stellen. Oud vice-president Al Gore kreeg de Nobelprijs voor zijn film en presentaties van ‘An inconvenient truth’. Er zijn bestuurders die vinden dat Al Gore de opwarming van de aarde alleen maar heeft bedacht voor zijn eigen gewin. Steeds meer mensen worden sceptisch en beschouwen de kredietcrisis, de vaccinatiehype en al het gedoe rond de opwarming van de aarde als bangmakerij, met als doel de consument geld uit de zak te kloppen. Dit wantrouwen wordt in de hand gewerkt door de graai- en bonuscultuur, het gedrag van bepaalde multinationals en banken, de corruptie, de communicatie rond de WHO en de farmaceutische industrie, het uitblijven van een pandemie en door het gemanipuleer met data door wetenschappers. De discussie wordt door dit alles enorm vertroebeld. Vanuit verschillende invalshoeken wordt er anders naar de klimaatproblematiek gekeken. Klimatologen verwachten dat de aarde opwarmt en geologen voorspellen een nieuwe ijstijd. Over 15.000 à 20.000 jaar wordt een nieuwe ijstijd verwacht. De zeespiegel daalt tientallen meters, de Noordzee is dan grotendeels bedekt met ijs en sneeuw en de poolkappen zijn dan veel groter dan nu. Als wetenschappers er al niet uitkomen, wat moeten leken en politici er dan van denken?

De rol en de betrokkenheid van de mens

Klimaatveranderingen zijn niet uitsluitend toe te schrijven aan natuurverschijnselen. Ook al heeft de mens slechts een beperkte invloed op het klimaat, de roofbouw die de mens pleegt op de natuurlijke grondstoffen en het milieu en het oneigenlijke menselijke gedrag, hebben wel degelijk zeer negatieve, schadelijke effecten op het natuurlijk evenwicht. Wetenschappers zijn het er wel met elkaar over eens, dat het verstandig is om duurzaam met de grondstoffen der aarde om te gaan, maar voor dat inzicht hoef je niet gestudeerd te hebben.

China en India zijn mogendheden in opkomst, maar zijn wellicht deels nog tot de ontwikkelingslanden te rekenen. Als de mensen daar net zo om zullen gaan met energie als wij in het rijke westen dan zullen de beschikbare brandstoffen snel opgebruikt zijn. Het mechanisme van vraag en aanbod geldt ook hier, dus de prijsstijgingen zullen het toepassen van zonne-, wind- en waterenergie wel doen toenemen. China investeert veel in wind- en zonne-energie en in waterdamprojecten. Zij is verantwoordelijk voor de meeste uitstoot van broeikasgassen. China wil er in de periode tot 2020 voor zorgen dat de groei van de uitstoot vermindert.

Onderzoeksbureau Nielsen en de Oxford Universiteit deed onderzoek onder 27.000 internetters, verspreid over 54 landen. Daaruit blijkt dat 37 procent zich druk maakt over de klimaatverandering. In de VS is dit maar 25%. In China 36%. Op de Filipijnen, dat te maken had met diverse orkanen die veel schade veroorzaakten, is het percentage 78%. Duurzame ondernemers hebben geen hoge verwachtingen van de klimaattop in Kopenhagen, zo blijkt uit de Duurzaamheidbarometer van accountants- en adviesorganisatie PricewaterhouseCoopers (PwC). Dat is een signaal. Vele tientallen duizenden mensen demonstreren in diverse Europese steden ten behoeve van een krachtig akkoord in Kopenhagen. Ook dat is een signaal. Mensen kijken dus verschillend tegen de problematiek aan en zijn meer of minder betrokken.

2. De psychologie van de mens en de klimaatproblematiek

We zijn mijns inziens in staat om bedreigingen volledig te ontkennen of te verdringen. We willen er dan niet over nadenken en willen het niet voelen of ervaren. We beschermen ons tegen onwelgevallige informatie met beschermings- en afweermechanismen, omdat we niet geconfronteerd willen worden met ons geweten, onze verantwoordelijkheid, nalatigheid, schuldgevoelens en tekortkomingen van welk aard dan ook. Ook gevoelens van en gedachten omtrent onmacht maken dat men zich afsluit voor de problematiek. Als men denkt dat er geen grip mogelijk is op de problematiek en die als onoplosbaar beschouwt dan legt men die naast zich neer en “hoopt er maar het beste van”.

De grootste hobbels tijdens onderhandelingen zijn: Wantrouwen, het eigenbelang voorop stellen en het wijzen naar de ander. Het ene land vindt het andere niet democratisch genoeg, een ander wil eerst de problemen in eigen land oplossen, men stelt vooraf allerlei eisen aan elkaar en men wantrouwt elkaar of men de afspraken wel nakomt. De ontwikkelingslanden zijn door ervaring wijs geworden, want de rijke landen beloofden van alles en nog wat, maar kwamen en komen hun beloftes niet na. Klimaatverbetering komt alleen tot stand als men eerst het overlegklimaat verbetert.

Tijd en geld wordt verspild, ten behoeve van individuele egotripperij en (inter)nationale, politieke windowdressing en ten koste van de wereld waarin wij mogen leven. De goeden uiteraard niet te na gesproken. De discussie en het debat worden, alle goede bedoelingen ten spijt, vaak gevoed door individueel en collectief eigenbelang, oneigenlijke machtswil en de drang naar eigen gelijk. Dus door menselijk schijngedrag en voelen en denken.

Het menselijke aandeel in de klimaatproblematiek wordt in diepste zin veroorzaakt door de psychologie van de mens. Op basis van studie, praktijk- en levenservaring ontwikkelde ik een mensmodel en een methodiek, waarin ik de oorzaken en oplossingen op het gebied van levensbeschouwing en de psychologie van de mens aangeef. Ik introduceerde de bewustwordingspsychologie en het daarop gebaseerde bewustwordingsmanagement en legde dat o.a. vast in het lees-, studie- en werkboek “De mens in de 21e eeuw”. Door kennis te nemen daarvan worden individuele en collectieve, zowel nationale als internationale, doelstellingen beter, eerder, goedkoper en effectiever gerealiseerd. Ten voordele van ons allen.

3. Wat voor akkoord komt er? Een akkoord met 25 afspraken!

De laatste berichten geven aan dat over een akkoord moeizaam vooruitgang wordt geboekt. De onderhandelingen leveren weinig op en de arme landen hebben die zelfs al stilgelegd. Het ontbreekt aan de politieke wil en aan commitment om tot overeenstemming te komen over de vele geschilpunten. Dat resulteert wellicht straks in een akkoord op een paar hoofdpunten, waarmee we niet in staat zijn om de klimaatveranderingen te beheersen en de noodzakelijke veiligheid te garanderen. Minister Cramer gaf aan dat er veel onenigheid is over ofwel het behouden, overboord gooien of uitbreiden van het Kyoto-protocol, dat in 2012 afloopt. “Iedereen staat erg op zijn strepen en als het zo doorgaat, dan gaat het niet goed.” De media worden veelvuldig gebruikt en misbruikt om zichzelf te profileren. De buitenwereld moet straks geloven dat ze hun uiterste best hebben gedaan en dit het best haalbare resultaat was.
Elkaar de schuld in de schoenen schuiven is zinloos en bevestigt mijn psychologische en levensbeschouwelijke visie op en analyse van de klimaatproblematiek. Het is verwerpelijk als de onderhandelaars ervoor kiezen de problemen voor zich uit te schuiven, of als er wat vrijblijvende beloftes worden gedaan, zonder concrete afspraken, die vervolgens niet worden nagekomen.

Zowel overheden als het bedrijfsleven dienen maatregelen te nemen en ook de burger heeft een individuele verantwoordelijkheid. Ik stel de volgende vijfentwintig afspraken voor:

01. Er worden ambitieuze en juridisch bindende doelstellingen geformuleerd en consequenties gesteld, indien men de gemaakte afspraken niet nakomt

02. Er worden wereldwijd harde toezeggingen gedaan om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen

03. De gevolgen voor de uitstoot van broeikasgassen die producten, diensten, sporten en handelingen van mensen hebben, worden zichtbaar gemaakt en vastgelegd

04. De oneigenlijke effecten van de handel in CO2-rechten worden in kaart gebracht en er worden wereldwijd afspraken gemaakt over het opheffen daarvan

05. Het gebruik van fossiele brandstoffen wordt geminimaliseerd

06. Er worden goede en concrete afspraken gemaakt omtrent het stopzetten van de ontbossing

07. Er wordt niet geïnvesteerd in kolencentrales

08. Het opslaan van CO2 onder de grond kost veel energie en de veiligheid ervan is discutabel. Er worden geen experimenten in een bewoonde omgeving uitgevoerd. De opslag van CO2 is geen adequate oplossing van de klimaatproblematiek

09. Er worden wereldwijd projecten opgestart voor investeringen in duurzaamheid, zoals windturbines en zonnepanelen

10. Nieuwe technologie wordt ontwikkeld en er wordt optimaal gebruik gemaakt van de aanwezige duurzame energie

11. Duurzaamheid wordt een integraal onderdeel van de (lange termijn)strategie, het beleid en de doelstellingen van organisaties. Duurzaamheid kan een concurrentievoordeel opleveren. Organisaties kunnen zich ermee onderscheiden en het kan zeker op de langere termijn een positieve invloed hebben op de economische waarde van het bedrijf

12. Er worden projecten opgestart ter bevordering van de bewustwording omtrent de schaarste aan middelen en onze plicht die duurzaam en zo doelmatig, effectief en efficiënt te gebruiken

13. Door voorlichtingscampagnes worden consumenten bewust gemaakt van hun aandeel in de uitstoot van broeikasgassen. Het eten van minder vlees en minder groenten uit de kas wordt bevorderd, het vliegen wordt ontmoedigd, het kopen van zuiniger auto’s en het isoleren van woningen wordt gestimuleerd. Het verspillen van water wordt tegen gegaan en verminderen van het gebruik van elektriciteit en het toepassen van duurzame energie wordt bevorderd

14. Op aarde zijn er vier grote CO2 reservoirs: De zee, de atmosfeer, de vegetatie en het land. De klimaatmodellen houden met alle vier rekening. Op meerdere plaatsen worden metingen verricht. De invloed van de zonnestraling, kosmische straling, de vegetatie en gesteenten worden meegenomen in de klimaatmodellen

15. Er worden wetenschappelijke onderzoeksprojecten opgezet waar wetenschappers van diverse disciplines in een gezamenlijke dialoog diepgaand multidisciplinair onderzoek doen naar oorzaken en oplossingen van de klimaatproblematiek

16. Alle aansprakelijke landen en partijen erkennen hun aansprakelijkheid en aanvaarden de consequenties daarvan

17. Energiewinning en energiebevoorrading is van dusdanig mondiaal belang dat die niet geprivatiseerd dient te zijn. Gebleken is dat geprivatiseerde ondernemingen in de eerste plaats en voornamelijk aan hun aandeelhouders denken. Het gevolg daarvan is dat consumenten teveel betalen voor energie en dat levering van energie niet altijd gegarandeerd is. Energieopwekking en energiebevoorrading wordt genationaliseerd en liefst zoveel mogelijk geïnternationaliseerd

18. In het kader van “de vervuiler betaalt” wordt wereldwijd een forse milieubelasting geheven op vuurwerk. Dat geld wordt gebruikt voor energiebesparende projecten

19. Jongeren worden meer bij de verdere besluitvorming en uitvoering van projecten betrokken. Zij zijn immers de klimaatgeneratie die de consequenties van beslissingen die nu worden genomen zullen ervaren

20. Rijke landen stoten jaarlijks minder broeikasgassen uit en komen tot een reductie in 2020 van minstens 40%. Voor de ontwikkelingslanden is dit 30 procent

21. De klimaattop levert 7 miljard euro aan startfinanciering op. Tussen 2013 en 2020 krijgen ontwikkelingslanden nog meer geld, oplopend tot 100 miljard euro in 2020. De Eurotop zegt voor de komende drie jaar 7,2 miljard euro klimaatsteun toe aan ontwikkelingslanden. Dit is nieuw geld en niet afkomstig uit bestaande budgetten voor ontwikkelingssamenwerking

22. Ontwikkelingslanden leveren naar draagkracht een bijdrage aan de reductie van broeikasgassen

23. Nederland biedt ontwikkelingslanden vanaf 2010 gedurende drie achtereenvolgende jaren 100 miljoen euro om zich voor te bereiden op veranderingen door de klimaatverandering, zoals studies naar ophoging van dijken. Alle europese landen geven een bijdrage. Elk naar draagkracht

24. Nederland bouwt windparken in de Noordzee. Er worden projecten opgestart om van Nederland een duurzame kennis-, inzicht- en toepassingseconomie te maken. Wereldwijd worden projecten opgestart om tot een duurzame economie te komen

25. Men neemt kennis van de bewustwordingspsychologie en het daarop gebaseerde bewustwordingsmanagement. Er worden multidisciplinaire projecten opgestart ter realisatie van de mensenrechten en de millenniumdoelen, waarvan de klimaatdoelstellingen als onderdeel worden beschouwd.

Het is natuurlijk niet moeilijk om bovengenoemde afspraken als naïef, utopisch of niet-realistisch af te doen. Wij mensen zijn als schepsels tot zeer veel in staat. Dat hebben wij sinds onze komst hier op aarde bewezen. Wij zijn in staat tot het maken van wereldwonderen, te komen tot wederopbouw en herstel. Er is perspectief! Samen zetten we onze schouders eronder. Bovengenoemde lijst is beslist voor verbetering en aanvulling vatbaar. Kom daar s.v.p. mee. Reageer s.v.p. op dit artikel, verwijs ernaar en ga er dialogen en groepsgesprekken over aan. In verbondenheid komen we tot realisatie van doelstellingen. Wat vind jij van de vijfentwintig afspraken en welke persoonlijke acties ga jij ondernemen?