De Zon is een ster en 108 maal groter dan de aarde, met een doorsnede van 1,4 miljoen kilometer. De Aarde draait rond de zon op zo’n 150 miljoen kilometer afstand daar vandaan. De Zon straalt een enorme hoeveelheid energie uit. Door haar warmte en licht kunnen wij in leven blijven. De Zon bestaat vijf miljard jaar en bestond oorspronkelijk voor 75% uit waterstof en 24% uit helium en nu uit 70% waterstof en 28% uit helium. Er is dus nog maar een klein deel van de waterstof verbruikt. Over nog eens vijf miljard jaar is de waterstof dermate verdund, dat de nucleaire motor niet meer kan draaien. De zon dooft dan langzaam uit. Dat duurt dus gelukkig nog even. Het gedrag van de zon baart wetenschappers zorgen, want de gevolgen voor de samenleving kunnen enorm zijn. Wat is er wellicht aan de hand?
Zonnevlekken
In het centrum van de Zon is de temperatuur 16 miljoen graden. Aan de rand is het koeler, maar nog steeds ongeveer 6000 graden Celcius. Alles is dan ook gasvormig. De nog koelere plekken van zo’n 4000 graden zijn donkerder. Met behulp van apparatuur zijn die vanaf de Aarde te zien als de zogenaamde zonnevlekken: Relatief donkere vlekken op de koelere delen van het oppervlak van de zon. De zon kent een activiteitscyclus van elf jaar, waarbij aan het eind daarvan het aantal zichtbare zonnevlekken tot bijna nul daalt. Bij een nieuwe cyclus keren het aantal zonnevlekken weer snel terug. Petje af voor dit soort fenomenen, maar waar maken we ons onder onze pet druk om?
Wereldwijd worden astronomen de laatste jaren voor raadsels geplaatst door het in hun ogen vreemde gedrag van de zon. In 2005 ontdekten twee astronomen van het National Solar Observatory (NSO) in Tucson, Texas, plotselinge magnetische veranderingen in de zon en voorspelden dat binnen tien jaar zonnevlekken totaal zouden verdwijnen. Niemand geloofde hen echter. Nu krijgen zij wellicht gelijk. Normaal gesproken zijn er maandelijks honderd of meer zonnevlekken te zien, maar in de eerste zeven maanden van 2008 waren dat er gemiddeld slechts drie per maand. In de afgelopen 1000 jaar kwam een vergelijkbare ‘zonnestilte’ slechts driemaal eerder voor, en alle keren werd deze op onze planeet gevolgd door ‘global cooling’. Tijdens één van deze periodes daalde de temperatuur zo snel, dat men nu spreekt over de ‘kleine ijstijd’. Voor onze samenleving is een afkoeling erger dan een opwarming van de aarde, omdat de opbrengsten van landbouw en fruitteelt daardoor verminderen, doordat het groeiseizoen korter wordt en er meer kans is op vorstschade. Hetgeen niet wegneemt dat we ons nu wel zorgen kunnen maken over de effecten van de opwarming van de aarde, zeker daar waar die op oneigenlijke wijze veroorzaakt wordt door de mens. Maar terug naar ons onderwerp, want er zijn meer magnetische veranderingen in de zon.
Zwakke Zonnewind en Zonnestorm
De zonnewind bestaat uit plasmadeeltjes, die ervoor zorgen dat de straling afkomstig van andere sterren, terug wordt geduwd. Deze zonnewind, die met 1 miljoen mijl per uur door het zonnestelsel raast, zorgt voor een beschermende ‘bel’ die de ‘heliosfeer’ wordt genoemd. Deze heliosfeer beïnvloedt het klimaat en daarmee ons leven op Aarde. Door de Ulysses-ruimtesonde, een gezamelijk project van de NASA en de ESA, heeft men ontdekt dat de kracht van de zonnewind in 2007 nog nooit zo zwak is geweest. Hierdoor wordt zowel het zonnestelsel als de aarde in toenemende mate blootgesteld aan schadelijke kosmische straling. De gegevens van de Ulysses tonen aan dat in 2007 de kracht van de zonnewind vlakbij de zon met 20% was afgenomen en 36% in het gebied waar de Ulysses zich bevond. Een zonnestorm, zonneuitbarsting of zonnevlam is een explosie op het oppervlak van de zon door het plotseling vrijkomen van de energie die wordt vastgehouden in de magnetische velden. Daardoor ontstaat straling. Dit is een andere straling dan de ultraviolette straling waar de ozonlaag in de stratosfeer ons tegen beschermt en waarvoor wij onze pet op zetten.
De magnetosfeer
De NASA-satelliet THEMIS (Time History of Events and Macroscale Interactions during Substorms) ontdekte in 2008 een enorm gat in het magnetische veld van de Aarde, dat tienmaal groter bleek te zijn dan verwacht en de Aarde in 2012 extra kwetsbaar maakt voor een zonne-uitbarsting. Wetenschappers hebben twee grote gaten ontdekt in de magnetosfeer, die de Aarde beschermt tegen schadelijke zonnestormen. De ontdekte gaten leidden tot veranderende inzichten bij wetenschappers over de werking van de magnetosfeer. De gaten komen namelijk voor op onverwachte locaties, ze laten zonnedeeltjes sneller door dan verwacht en de processen verlopen geheel anders dan de wetenschap tot nu toe dacht. Het magnetische veld van de Zon wisselt regelmatig. Soms is dit veld gelijkpolig aan dat van de Aarde, soms tegenpolig. Uit nieuwe gegevens, onder andere afkomstig zijn van de NASA-satelliet THEMIS blijkt dat als het Aardse veld noordwaarts gericht is en dat van de Zon zuidwaarts (of omgekeerd), de Aardse magnetosfeer op z’n krachtigst is en er nauwelijks zonnedeeltjes worden doorgelaten. Dit is totaal het tegenovergestelde van wat men tot nu toe dacht. Daarnaast zullen de magnetische velden van de Aarde en de Zon tijdens de nieuwe activiteitscyclus eerst gelijkpolig zijn, en dan tegenpolig. Dat betekent dat de effecten van de zonnestorm op Aarde alleen maar versterkt zullen worden. Aldus diverse wetenschappers. Als leek gaat dit alles mij boven de pet, maar ik vermeld het ten behoeve van meer inzicht in de complexiteit van deze materie.
Een zonne-uitbarsting
Er zijn dan ook astronomen die verwachten dat de zon tijdens de komende piek van de 11-jarige zonnecyclus in 2012 tot een zeer hevige uitbarsting zal komen en de aarde overspoeld wordt door kosmische straling. Tijdens zonnemaxima wordt de zonnewind verstoord door vele zonneuitbarstingen, die gepaard kunnen gaan met het uitstoten van hete plasmawolken. De laatste zonnestorm / plasmauitbarsting van de zon dateert uit augustus/september 1859. Deze ‘Carrington event’ genoemde geomagnetische storm, vernoemd naar de Britse astronoom Richard Carrington, bereikte de Aarde in minder dan 15 minuten, wat sneller is dan NASA ‘s voortijdige waarschuwingssystemen kunnen ontdekken. In 1859 was de maatschappij echter veel minder afhankelijk van elektriciteit dan nu, zodat de gevolgen beperkt bleven. In 1989 sloegen de stoppen van een waterkrachtcentrale in Canada door vanwege een zonnestorm, waardoor heel Québec gedurende negen uur zonder stroom kwam te zitten. Diverse satellieten en instrumenten van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA hebben in 2006 last ondervonden van een grote uitbarsting op de zon. In delen van China was enige tijd het radioverkeer verstoord.
Elektriciteit is een belangrijke hoeksteen in onze moderne hightech samenleving, want heel veel infrastructuren en diensten zijn er afhankelijk van. We dienen te beseffen dat de invloed van slecht ruimteweer op elektriciteit bijzonder groot kan zijn. Het 132 pagina’s tellende rapport ”De economische en sociale impact van ernstige ruimte-weersverschijnselen” van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, gedateerd 21 januari 2009, geeft de verwoestende gevolgen aan van een zonnestorm of ‘vlam’ (‘solar flare’) in combinatie met een uitbarsting van plasma. Elektronische- en communicatiesystemen zullen beschadigd worden, hetgeen wereldwijd een totale ontwrichting van de maatschappij ten gevolge heeft. Zodra de elektriciteit wegvalt, zullen gas, water en licht voor zeer lange tijd wegvallen. De NASA schat dat er miljoenen mensen om het leven zullen komen door gebrek aan voedsel en drinkwater. Het hele transportnetwerk zal stilvallen. De consequenties voor de gezondheidszorg zullen enorm zijn. Men verwacht verder o.a. geweldsuitbarstingen, plunderingen en berovingen. Toch aanleiding genoeg om ons eens serieus onder de pet te krabben.
Hoe reageren wij hierop?
Er zijn mensen die hier gelaten op reageren, anderen steken er de draak mee en weer anderen vinden het ‘t zoveelste doemscenario, of weer typisch passend in de verhalen die de ronde doen over hetgeen ons te gebeuren zou staan in 2012. Maar er zijn ook mensen die zich ernstig zorgen maken over de ecologie en de mensheid, er letterlijk wakker van liggen en zich afvragen in hoeverre we deze berichten nu serieus moeten nemen.
Het is wel opvallend dat in 2012 een nieuwe piek wordt verwacht in de activiteitscyclus van de zon. Dat is echter kennelijk helemaal niet zeker. Normaal gesproken is de geleidelijke toename van de zonneactiviteit al een paar jaar van tevoren merkbaar, maar dat schijnt nu niet zo te zijn. Hoe dat komt weet men niet. Het kan zijn dat er een zwakke piek is, waardoor er minder zonnestormen plaatsvinden. Kortom we tasten zogezegd hieromtrent nog in het duister.
De NASA heeft een vloot van ruimtevaartuigen die de zon en haar uitbarstingen bestuderen. Als we weten wanneer en in welke mate er een storm komt, kunnen er preventieve maatregelen worden genomen om schade te voorkomen en te beperken. Het is goed ons te realiseren dat zonne-uitbarstingen (nog) niet voorspelbaar zijn en op dit moment niemand weet wanneer de volgende super solar storm zal uitbarsten. Laat je niet leiden door doemscenario’s. Het jaar 2012 zal ongetwijfeld een bijzonder jaar zijn in onze jaartelling, maar scheidt in de verhalen daarover wel het kaf van het koren. Volg voor zover mogelijk de vorderingen in het werk van de wetenschappers, maar realiseer je dat ook zij slechts zeer beperkt zijn in het kunnen voorspellen van de toekomst.
Hoe wij met wetenschappelijke bevindingen en serieuze astrologische kennis omgaan heeft te maken met onze levensbeschouwing en de wijze waarop wij psychisch, sociaal en relationeel in het leven staan. Het heeft te maken met ons zelfvertrouwen, onze levensverwachtingen en ons levensvertrouwen. Als je daar meer over wilt weten verwijs ik je naar andere artikelen op dit weblog en naar mijn boek “De mens in de 21e eeuw”. In 2012, maar ook eerder of later, kan de wereld dusdanig veranderen dat onze beschaving ophoudt te bestaan, of dat deze een enorme push krijgt in bewustwording, waardoor er een betere en gelukkiger beschaving ontstaat. Zowel in ons individuele als in ons collectieve bestaan kunnen we niet weten wat er na dit nu gebeurt. Mijn advies daarbij is te leven overeenkomstig je levensbeschouwing en, ingebed in die lange termijn (levens)visie, per dag zo goed en bewust mogelijk en vertrouwensvol te leven.