We leven in een pluriforme samenleving waarin overgedragen waarden, normen en geloofsovertuigingen niet meer vanzelfsprekend zijn. We kunnen een deel van de antwoorden op onze (levens)vragen vinden door de wereld(en) om ons heen te bestuderen. Er is een toenemende belangstelling voor levensbeschouwelijke vragen, waarden en normen, zin- en betekenisgeving en vragen rond onze eigen en gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. De verschillen in opvatting spelen een belangrijke rol in de wijze waarop we met elkaar omgaan in leven, wonen en werken! Ze hebben invloed op onze manier van leiding geven en onze houding en gedrag ten opzichte van superieuren, collegae, ondergeschikten, buitenlanders, bestuurders en aandeelhouders. En op hoe wij omgaan met veranderingsprocessen en ethische vraagstukken. Voor onze ontwikkeling en ontplooiing is het belangrijk te onderzoeken vanuit welke psychologische motieven we voor een der drie onderstaande levensscenario’s kiezen.
Men wordt zich er, mede door de huidige economische en ecologische situatie, meer en meer van bewust dat doelstellingen door gebrek aan zelfreflectie en zelfinzicht niet gehaald worden. Om vertrouwen te krijgen en te herstellen en doelen te realiseren is zelfkennis en mensenkennis onontbeerlijk. Elf jaar na het introduceren van de bewustwordingspsychologie en het daarop gebaseerde bewustwordingsmanagement, en vijf jaar na het schrijven van mijn boek daarover, is het opmerkelijk, eindelijk, binnen organisaties woorden als zelfreflectie en bewustwording als noodzakelijke voorwaarde te horen benoemen. Er gloort licht aan de horizon! Van belang is te onderzoeken hoe we tot eenheid in verscheidenheid kunnen komen.
Het scenario: Deze wereld als enige realiteit
De keuze van ons levensscenario bepaalt hoe wij omgaan met de gebeurtenissen en de omstandigheden in ons leven. Vanuit de visie dat je maar eenmaal leeft en er geen leven voor de conceptie en na de dood is, heeft de mens qua levensomstandigheden en mogelijkheden geluk of pech gehad. Helaas zijn er nog velen die er daarbij van uitgaan dat je welvaart en welzijn mag nastreven ten koste van de ander. Maar ook vanuit dit levensscenario zijn er velen die zich inzetten voor een betere wereld. De niet-gelovigen, de atheïsten, geloven niet in een bestaan van een God en zien geloven als een product van de psyché van de mens en veelal als een vlucht uit de aardse realiteit. Er is veel twijfel, zowel bij gelovigen als niet-gelovigen, omtrent het wel of niet bestaan van een leven na de dood en hoe dat leven er dan uitziet. Dit kan leiden tot depressiviteit en doodsangst. Met mogelijke en verborgen negatieve gevolgen voor onze energie, motivatie en productiviteit en leidend tot geharnast gedrag. Gezien de toestand in deze wereld is er weinig reden tot vreugde in dit scenario en is het leven slechts in beperkte mate zinvol. Het niet durven of willen geloven aan het bestaan van een leven na de dood kan ook een vlucht zijn voor die realiteit en voor de verantwoordelijkheid en consequenties die dat met zich meebrengt. Cruciaal is waarom we voor een bepaald levensscenario kiezen. Doen we dat vanuit ons eigen verlangen, of doen we dat vanuit afhankelijkheid aan de ander in het verleden of in het heden.
De consequentie van uitsluitend geloven in de stof als enige werkelijkheid, zou voor mij betekenen dat ik niet gelukkig kan zijn en kan worden. En ik constateer dat dit ook het geval is bij vele anderen. Omdat ik geloof in de mogelijkheid van geluk voor iedereen, ging ik verder op onderzoek uit.
Het scenario van de gelovigen
Elke godsdienst / religie geeft een bepaalde visie weer, hoe we dienen om te gaan met goed en kwaad en met waarden en normen. Door de eeuwen heen is gebleken dat dogmatiek daarbij verlammend en sektarisch kan werken. Vele geloofsrichtingen en filosofische of andere stromingen kenmerken zich door de moeite die men veelal heeft met andersdenkenden. De schijnpersoonlijkheid manifesteert zich dan in oneigenlijke machtswil en gecompenseerde minderwaarde, waardoor men het schijn-ik vooropstelt. Dit kan leiden tot egotripperij en goeroegedrag. Godsdiensten appelleren de mens veelal niet op hun autonomie en op zelfrealisatie, maar zijn meer gericht op gehoorzaamheid, afhankelijkheid en onderdanigheid. Al deze voornoemde kenmerken hebben vele mensen zich doen afkeren van de diverse geloofsovertuigingen en geleid tot het in gang zetten van de ontkerkelijking in de vorige eeuw. Bijna driekwart van de wereldbevolking hangt een geloof aan. Dood en leven blijven een mysterie en hebben we niet volledig in eigen hand. Velen zijn bereid om te leven voor een hoger ideaal en zelfs bereid daarvoor te sterven. Voor degenen die deze, door tijd en ruimte begrensde, werkelijkheid zien als een onderdeel van Gods Plan, wordt hun manier van leven, wonen en werken daardoor mede bepaald.
Ik constateer dat ook het levensscenario van de gelovige niet geleid heeft en zal leiden tot het einde van het lijden door het opheffen van de schijn van de mens en tot duurzaam geluk. In een volgend artikel onderzoek ik of het scenario “De eeuwigheid als realiteit” die mogelijkheden wel biedt.
Het artikel “levensbeschouwing in de 21e eeuw, deel 1” verscheen op 12-02-2009. Je kunt je op deze artikelenserie abonneren door mij een mailtje te sturen met als titel “levensbeschouwing”. Dan meld ik je wanneer er een artikel verschijnt.